Liposome คืออะไร ไลโปโซม คืออนุภาคที่มีขนาดเล็กกว่าระดับไมครอน มีลักษณะกระเปาะกลม ๆ  เป็นสารไขมัน โดยเป็นสารไขมันชนิดแอมฟิพาติกที่มีทั้งกลุ่มมีขั้ว Polar แบบชอบน้ำ และกลุ่มที่ไม่ชอบน้ำในโมเลกุล hydrophobic โดยจะอยู่ในลักษณะของการเรียงตัวเป็นแถวของโมเลกุลไขมันซ้อนเป็นผนังสองชั้นที่เรียกว่า lipid bilayer แต่ถ้าไลโปโซมมีผนัง lipid bilayer เพียงชั้นเดียว ก็จะจัดอยู่ในประเภทไลโปโซม unilamellar bilayer vesicles (ULVs) หากไลโปโซม มีผนัง lipid bilayer มากกว่าหนึ่งชั้น ก็จะจัดเป็นไลโปโซมประเภท multilamellar bilayer vesicles (MLVs) 

สารสำคัญที่มีคุณสมบัติชอบน้ำจะกักเก็บอยู่ในส่วนของชั้นที่มีขั้ว ส่วนสารสำคัญที่มีคุณสมบัติไม่ชอบน้ำจะแทรกอยู่ใน lipid bilayer และเทคโนโลยีไลโปโซมจัดได้ว่าเป็นขั้นสูง ที่สามารถทำส่งโมเลกุลออกฤทธิ์ไปยังตำแหน่งที่ออกฤทธิ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ต้นกำเนิดของ Liposome

เมื่อกล่าวย้อนไปถึงที่มาของเทคโนโลยีไลโปโซม ไลโปโซมมีต้นกำเนิดในทศวรรษ 1960 โดยนักโลหิตวิทยาชาวอังกฤษ Dr. Alec Bangham ผู้ที่ค้นพบโครงสร้างไลโปโซม Dr. Alec Bangham กำลังศึกษาคุณสมบัติของเยื่อหุ้มเซลล์และสังเกตว่าเมื่อผสมกับน้ำ ลิพิดจะเกิดเป็นโครงสร้างชั้นสองแบบปิดที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติซึ่งมีลักษณะคล้ายกับเยื่อหุ้มเซลล์ เขาเรียกโครงสร้างเหล่านี้ว่า "ไลโปโซม" ซึ่งมาจากคำภาษากรีกว่า "ไลโป" แปลว่าไขมัน และ "โซมา" แปลว่าร่างกาย

การค้นพบครั้งยิ่งใหญ่ของ Dr. Alec Bangham ได้วางรากฐานสำหรับการพัฒนาเทคโนโลยีไลโปโซม ในช่วงปีแรก ๆ ไลโปโซมได้รับการศึกษาเบื้องต้นเกี่ยวกับความคล้ายคลึงกับเยื่อหุ้มชีวภาพและการประยุกต์ใช้ที่เป็นไปได้ในชีววิทยาของเซลล์และชีวฟิสิกส์ อย่างไรก็ตาม จนกระทั่งช่วงทศวรรษ 1970 นักวิจัยเริ่มสำรวจศักยภาพในการรักษาของไลโปโซมสำหรับการนำส่งยา

ในช่วงทศวรรษ 1970 มีความก้าวหน้าอย่างมากในการวิจัยเกี่ยวกับไลโปโซม ซึ่งได้รับแรงผลักดันจากนักวิทยาศาสตร์ เช่น Dr. Gregori Gregoriadis และ Dr. Richard L. Juliano Dr. Gregoriadis นักชีวเคมีโดยกำเนิดชาวกรีก เป็นผู้บุกเบิกการพัฒนาระบบนำส่งยาที่เป็นไลโปโซม และแสดงให้เห็นถึงความสามารถในการห่อหุ้มและส่งยาไปยังเนื้อเยื่อเป้าหมาย งานของเขาได้วางรากฐานสำหรับการใช้ไลโปโซมในด้านเภสัชกรรม

ในปี 1974 Dr.Richard L. Juliano และทีมงานที่มหาวิทยาลัยนอร์ธแคโรไลนา ได้ทำการทดลองที่ก้าวล้ำซึ่งแสดงให้เห็นถึงความสามารถของไลโปโซมในการส่งสารรักษาโรคไปยังเซลล์เนื้องอกในแบบจำลองสัตว์ การวิจัยครั้งนี้ถือเป็นก้าวสำคัญในการพัฒนาเคมีบำบัดด้วยไลโปโซม ซึ่งจุดประกายความสนใจในการนำส่งยาที่ใช้ไลโปโซมเพื่อรักษาโรคมะเร็ง

ตลอดหลายทศวรรษต่อมา เทคโนโลยีไลโปโซมยังคงมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยนักวิจัยได้ปรับปรุงสูตรไลโปโซม สำรวจวิธีการใหม่ในการเตรียมไลโปโซม และตรวจสอบการใช้งานในด้านต่างๆ การพัฒนาสูตรไลโปโซมใหม่ๆ เช่น สเตลธ์ไลโปโซมและไลโปโซมที่มีเป้าหมายเป็นลิแกนด์ ยังได้ขยายการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีไลโปโซมที่มีศักยภาพในการส่งยาและการวินิจฉัยโรคอีกด้วยจนปัจจุบัน

เทคโลโนยีไลโปโซมใช้ในอุตสาหกรรมใดบ้าง

ไลโปโซมมีคุณสมบัติหลายประการที่ทำให้น่าสนใจสำหรับการใช้งานต่างๆ:

• การนำส่งยา : ไลโปโซมสามารถห่อหุ้มยาได้ ทำให้สามารถส่งยาไปยังเนื้อเยื่อหรือเซลล์เฉพาะได้ พวกเขาสามารถปรับปรุงความสามารถในการละลาย ความคงตัว และการดูดซึมของยา รวมทั้งลดความเป็นพิษและผลข้างเคียง ระบบนำส่งยาจากไลโปโซมใช้ในเคมีบำบัด ยีนบำบัด การนำส่งวัคซีน และการใช้งานทางการแพทย์อื่นๆ
• เครื่องสำอาง : ไลโปโซมถูกนำมาใช้ในวงการความงาม เพื่อห่อหุ้มส่วนผสมออกฤทธิ์ เช่น วิตามิน สารต้านอนุมูลอิสระ และมอยเจอร์ไรเซอร์ โดยช่วยให้ส่วนผสมแทรกซึมได้อย่างเต็มที่และเต็มประสิทธิภาพ  ไลโปโซมมักถูกใช้ในผลิตภัณฑ์ดูแลผิว ครีมกันแดด และทรีตเมนต์ต่อต้านวัย
• โภชนเภสัช : ไลโปโซมสามารถห่อหุ้มสารอาหารและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ปรับปรุงการดูดซึมและการดูดซึมในร่างกาย ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไลโปโซมใช้เพื่อส่งวิตามิน แร่ธาตุ และสารอาหารอื่นๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากกว่าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารแบบรับประทานแบบดั้งเดิม
• เครื่องมือวิจัย : ไลโปโซมเป็นเครื่องมืออันทรงคุณค่าในห้องปฏิบัติการวิจัยสำหรับศึกษาเยื่อหุ้มเซลล์ กลไกการนำส่งยา และกระบวนการขนส่งเยื่อหุ้มเซลล์ พวกมันสามารถปรับเปลี่ยนด้วยโมเลกุลพื้นผิวเฉพาะเพื่อกำหนดเป้าหมายประเภทเซลล์หรือเนื้อเยื่อเฉพาะ และใช้เป็นพาหะสำหรับสีย้อมเรืองแสง สารชีวโมเลกุล หรืออนุภาคนาโน

ภาพรวมของไลโปโซม

ไลโปโซม ถือเป็นนวัตกรรมที่โดดเด่นในด้านการนำส่งยาและเทคโนโลยีการห่อหุ้มยา ถุงขนาดเล็กมากเหล่านี้ โดยทั่วไปมีขนาดตั้งแต่สิบถึงหลายร้อยนาโนเมตร ประกอบด้วยชั้นไขมันสองชั้นหรือมากกว่าที่ล้อมรอบแกนกลางที่เป็นน้ำ โครงสร้างที่เป็นเอกลักษณ์นี้ช่วยให้ไลโปโซมห่อหุ้มสารหลากหลายชนิด ทั้งที่ชอบน้ำและไม่ชอบน้ำ ทำให้พวกมันเป็นพาหะอเนกประสงค์สำหรับยา สารอาหาร และสารประกอบออกฤทธิ์ทางชีวภาพอื่นๆ

ในด้านเภสัชกรรม ไลโปโซมได้ปฏิวัติการนำส่งยาโดยการเพิ่มความสามารถในการละลาย ความคงตัว และการดูดซึมของยา สูตรไลโปโซมช่วยปกป้องยาจากการย่อยสลายและการกวาดล้างโดยระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ช่วยให้สามารถส่งยาไปยังเนื้อเยื่อหรือเซลล์ที่เฉพาะเจาะจงได้อย่างตรงจุด สิ่งนี้นำไปสู่การพัฒนายาเคมีบำบัดที่ใช้ไลโปโซม วัคซีน ยีนบำบัด และอื่นๆ อีกมากมาย โดยให้ประสิทธิภาพที่ดีขึ้นและลดผลข้างเคียงเมื่อเปรียบเทียบกับสูตรทั่วไป

ในเครื่องสำอางและผลิตภัณฑ์ดูแลผิว ไลโปโซมถูกนำมาใช้เพื่อห่อหุ้มส่วนผสมออกฤทธิ์ เช่น วิตามิน สารต้านอนุมูลอิสระ และมอยเจอร์ไรเซอร์ ด้วยการนำส่วนผสมเหล่านี้เข้าสู่ผิวหนังลึก สูตรไลโปโซมจะเพิ่มประสิทธิภาพและส่งเสริมสุขภาพผิวที่ดีขึ้น ไลโปโซมยังใช้ในผลิตภัณฑ์ครีมกันแดดเพื่อปรับปรุงการป้องกันรังสียูวี และในการรักษาต่อต้านริ้วรอยเพื่อต่อสู้กับสัญญาณแห่งวัย

ในด้านโภชนาการ ไลโปโซมถูกนำมาใช้เพื่อห่อหุ้มสารอาหารและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ช่วยเพิ่มการดูดซึมและการดูดซึมในร่างกาย ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไลโปโซมมีระบบการนำส่งที่มีประสิทธิภาพมากกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับสูตรรับประทานแบบดั้งเดิม ทำให้มั่นใจได้ว่าสารอาหารจะไปถึงเนื้อเยื่อเป้าหมายอย่างมีประสิทธิภาพ

นอกเหนือจากยา เครื่องสำอาง และโภชนาการแล้ว ไลโปโซมยังนำไปใช้ในการวิจัยและการวินิจฉัยโรคได้ โดยทำหน้าที่เป็นเครื่องมืออันทรงคุณค่าในการศึกษาเยื่อหุ้มเซลล์ กลไกการนำส่งยา และกระบวนการขนส่งเยื่อหุ้มเซลล์ในห้องปฏิบัติการทั่วโลก ไลโปโซมสามารถปรับเปลี่ยนได้ด้วยโมเลกุลพื้นผิวที่เฉพาะเจาะจงเพื่อกำหนดเป้าหมายเซลล์หรือเนื้อเยื่อบางประเภท ทำให้ไลโปโซมเป็นพาหะในอุดมคติสำหรับสีย้อมเรืองแสง ชีวโมเลกุล หรืออนุภาคนาโนที่ใช้ในเทคนิคการถ่ายภาพและการวินิจฉัย

โดยรวมแล้ว ไลโปโซมเป็นตัวแทนของเทคโนโลยีอเนกประสงค์และมีประสิทธิภาพโดยมีผลกระทบในวงกว้างในหลายอุตสาหกรรม ความสามารถในการห่อหุ้มและส่งมอบสารหลากหลายชนิดได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ทำให้สารเหล่านี้เป็นเครื่องมืออันล้ำค่าสำหรับการปรับปรุงสุขภาพของมนุษย์ การพัฒนาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ และการขับเคลื่อนนวัตกรรมในการจัดส่งยาและอื่นๆ ในขณะที่การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีไลโปโซมยังคงพัฒนาต่อไป อนาคตถือเป็นคำมั่นสัญญาที่ยิ่งใหญ่สำหรับการพัฒนาใหม่และการประยุกต์ใช้ในสาขาที่หลากหลาย